Uit het depot van het Mauritshuis

Een depot is een plaats waar dingen verzameld of bewaard worden. Ik noem dat gewoon de zolder en de schuur (en echtgenoot ons hele huis), een museum spreekt over depot. Een plek waar, net zoals bij jou en mij, spullen staan opgeslagen

• waarvoor je geen plaats hebt;
• die je eigenlijk te lelijk vindt om op te hangen (maar je kunt het ook niet weg doen, want gekregen van je (schoon)moeder);
• die je juist prachtig vindt, maar op dit moment niet passen in je strak moderne inrichting;
• waarvan je al drie verschillende versies in de kamer hebt staan;
• waarvan je zojuist een nog veel mooier exemplaar hebt aangeschaft.

Net zoals je je eigen gasten over het algemeen niet meetroont naar genoemde zolder of schuur, is ook het depot van een museum verboden terrein voor bezoekers. Terwijl niet alles wat daar ligt opgeslagen per definitie slecht is. In de woorden van het Mauritshuis is er sprake van hoogtepunten en dieptepunten. Dit museum in het centrum van Den Haag presenteert tot en met 8 mei 2016 tweeënvijftig werken uit depot in de aparte tentoonstellingszaal in de Royal Dutch Shell Vleugel. Het geeft hiermee een kijkje in de ontwikkeling van de collectie en de keuzes die bepalen wat wel en niet op zaal getoond wordt.

Binnen de vaste collectie
Soms is dit overduidelijk, een werk van Andy Warhol past simpelweg niet in de vaste opstelling van een museum van Nederlandse schilderkunst uit de Gouden Eeuw. Hetzelfde geldt voor een Duits portret uit het einde van de achttiende eeuw.

Slechte omstandigheden
Wie de barsten en gebladderde verflagen op het schilderij van Karel Slabbaert ziet, begrijpt ook direct waarom dit normaal gesproken niet op zaal hangt. Van het schilderij dat zo kromgetrokken was dat het niet meer in zijn lijst pastte, is dat minder duidelijk, nu een modern, flexibel raamwerk het paneel ondersteunt. De bolling maakt het werk voor mij juist nog interessanter, mede doordat het genoemde raamwerk ook wordt getoond. Waarschijnlijk is de voorstelling van mindere kwaliteit dan anderen in zijn soort.

Alleen het allermooiste
Want het Mauritshuis wil in zijn vaste collectie alleen het beste van het beste tonen. En als je vijf werken van Van Goyen bezit, heb je de luxe precies dat te kunnen doen. De tentoonstelling biedt de bezoeker de kans hier zijn eigen mening over te vormen door de schilderijen voor deze keer bij elkaar te tonen.

Woonhuis
En dan is er nog zoiets als plek. Het Mauritshuis is ooit gebouwd als woonhuis. Dit geeft het museum zijn unieke intieme sfeer, maar ook beperkingen als het aankomt op aantal en formaat van getoonde werken. Het moge duidelijk zijn dat voor een reeks van 25 officiersportretten geen ruimte is.

Miskoop?
Het gebeurd ons allemaal wel, de miskoop. Zo ook Koning Willem I, toen hij in 1821 voor het Mauritshuis een verzameling verwierf. Het in de tentoonstelling getoonde Vrouwelijke figuur hieruit wordt inmiddels beschouwd als werk van een anoniem Italiaans kunstenaar in plaats van de grote meester Rafaël. Saillant detail hierbij is dat min of meer toevallige röntgenfoto’s (‘er was nog even tijd om een opname te maken van dit werk’) recentelijk aantoonden dat achter de valse Rafaël een ondergrond van Italiaans goudleer compleet met stempels uit de 16de eeuw bleek schuil te gaan. Het dieptepunt bleek een unicum. Wat dit betekent voor de toekomst van het schilderij blijft in de tentoonstelling onbeantwoord.

Tot in de eeuwigheid?
Of een kunstwerk, eenmaal in depot, voor de eeuwigheid blijft opgeslagen, heeft ook te maken met ontwikkelingen op de markt en die van het museum zelf. In dit licht toont de tentoonstelling werken van de reserve bank, schilderijen die tijdelijk binnen de vaste collectie worden getoond als daar plaats voor is.

Zelf ken ik het verhaal van een klein schilderij genaamd Mars en Venus betrapt door Vulcanus  van de Utrechtse schilder Joachim Wtewael. De scène in deze voorstelling werd jaren te pikant bevonden om op zaal te hangen. Toen de populariteit van Wtewael aan een opmars begon, herinnerde de toenmalige directeur van het museum zich dat er nog een werk van de schilder in depot hing. Een mooi staaltje wie wat bewaard, heeft wat. Inmiddels maakt het onderdeel uit van de vaste collectie van het Mauritshuis.

Verkiezingen
In de tentoonstelling is nog één plek niet ingevuld. Wel is er een voorselectie gemaakt van een zestal schilderijen, waarop de (virtuele) bezoeker kan stemmen. Het werk met de meeste stemmen komt straks op de lege plek te hangen, waarna de verkiezingen weer doorgaan. Het meest favoriete schilderij krijgt deze zomer een plek in de vaste tentoonstelling van het Mauritshuis. Jij kunt ook stemmen, en wel hier.

Bescheiden kijkje
De tweeënvijftig werken uit depot, waarvan dus 25 officiersportretten, zijn niet schokkend, verrassend of adembenemend. Ze bieden wel een bescheiden kijkje achter de schermen van het museum. En dat is altijd leuk.

Het Mauritshuis is gevestigd in het centrum van Den Haag en de gehele week geopend van 10 – 18 uur, behalve op maandag vanaf 13 uur en op donderdag tot 20 uur.
De tentoonstelling Hoogte en Dieptepunten uit het depot is te zien van 4 februari tot en met 8 mei 2016.
Conservator tentoonstelling Edwin Buijsen.

Een deel van de collectie van het Mauritshuis is ook te zien in Galerij Willem V, op vijf minuten lopen vanaf het Mauritshuis en geopend van dinsdag tot en met zondag van 12 – 17 uur.

Meer weten?
De Vrije Academie biedt twee lezingen aan, respectievelijk op 16 februari en 13 maart (11:00 – 12:00 uur)

Foto bovenaan deze post is afkomstig van de website van het Mauritshuis