De Tzum-prijs, oftewel de mooiste zin

Het regent op het moment niet alleen veel water, maar ook heel veel boek-prijzen.

Daar kan ik erg enthousiast over worden, ondanks de confronterende waarheid dat ik veelal geen van de winnaars heb gelezen. Sommige titels staan al enige tijd op mijn te-lezen-lijstje, dat enkel maar langer wordt. Sommigen wil ik echt lezen, anderen moet ik van mijzelf lezen, ter lering als schrijver. Die laatste zijn de boeken die het langst ongelezen in de kast blijven staan, omdat ik er maar niet voor in de stemming kom. En heel veel titels halen het lijstje überhaupt niet, omdat ik al afhaak bij de omschrijving van het verhaal.

De mooiste zin
De lijst met prijzen is te specifiek om hier te noemen en ik laat de bespreking ervan dan ook graag over aan de vele literaire- en boekblogs die er al zijn. Eén prijs wil ik wel uitlichten, omdat ik niet wist dat-ie bestond en het echt een heerlijk fenomeen vind: de Tzum-prijs, oftewel de prijs voor de mooiste zin. Briljant!

Persoonlijk kan ik namelijk heel blij worden van een mooi zin. Of ik hem nou zelf geschreven heb of iemand anders, een zin die goed loopt, die meer zegt dan je op het eerste oog denkt, die direct een beeld oproept, doet lachen, nadenken of een combinatie van dit alles, is prachtig. Vooral omdat het dwingt tot doorlezen; je wilt immers meer van dit fijns.

Bijvoorbeeld deze, uit De Consequenties (2014) van Niña Weijers:

Er volgde een uitwisseling van schouderklappen over en weer, een intrigerende omgangsvorm die voorbehouden was aan mannen onder elkaar en in heldere contouren de hele evolutie van aap naar mens blootlegde.

Beeldend. Hilarisch. Mooi.

Het kan ook kort en simpel. Zo word ik altijd nog heel gelukkig van de regel uit een oude cabaretvoorstelling van Diederik van Vleuten en Erik van Muiswinkel (let op het rijm):

Dan jaag ik op een mammoet, omdat het van mijn stam moet.

Legendarische film-quotes
Films helpen ook om zinnen tot in de lengte van dagen in het geheugen te griffen.
Wat dacht je van deze:

Frankly, my dear, I don’t give a damn.

Het zijn de beroemde laatste woorden van Rhett Butler aan Scarlett O’Hara uit de film Gone with the Wind (1939), waarbij scriptwriter Sidney Howard het woord ´Frankly´ toegevoegd heeft aan de originele zin uit het gelijknamige boek van Margaret Mitchell. Het maakt direct het verschil.

Of deze:

I’m gonna make him an offer he can’t refuse.

Het is de meest bekende zin uit The Godfather, zowel het boek (1969) als alle drie de films, beiden geschreven door Mario Puzo.

Uit Casablanca (1942) dringt zich de beroemde zin op van Humphrey Bogart aan het eind van de film:

Louis, I think this is the beginning of a beautiful friendship.

Het belang van openingszinnen
Elk beginnend schrijver krijgt te horen dat zijn of haar boek valt of staat bij de openingszin. Het is deze zin die de potentiële lezer als eerste ziet, als hij het boek opent. Een slechte openingszin betekent dat de lezer het boek teruglegt. Bij een goede zin leest hij door, nieuwsgierig of op zijn minst geprikkeld, naar meer. En dat betekent een potentiele verkoop voor jou als schrijver.

Wat maakt een zin nou tot een goede openingszin?

Het kan de laconieke logica zijn, die je verder doet lezen, of je het er nou wel of juist niet mee eens bent, zoals die uit Jane Austen’s Pride and Prejudice (1813):

It is a truth universally acknowledged, that a single man in possession of a good fortune, must be in want of a wife.

De incorrectheid van iets dat anders niet zou zijn opgevallen uit George Orwell’s 1984 (1949):

It was a bright cold day in April, and the clocks were striking thirteen.

De veelomvattendheid, waarbij de tegenstellingen direct vragen oproepen uit Charles Dickens’ A Tale of Two Cities (1859):

It was the best of times, it was the worst of times, it was the age of wisdom, it was the age of foolishness, it was the epoch of belief, it was the epoch of incredulity, it was the season of Light, it was the season of Darkness, it was the spring of hope, it was the winter of despair.

Dat dit ook korter kan bewijst Vladimir Nabokov in zijn Lolita (1955):

Lolita, light of my life, fire of my loins.

En zo kan ik nog uren doorgaan.

Tzum-prijs 2015
De Tzum-prijs 2015 voor de mooiste zin gevonden in een boek uit 2014 gaat naar Dimitri Verhulst met de volgende zin uit Kaddisj voor een kut:

Jouw kapsel, voor zover dat nog een kapsel mocht worden genoemd, had veel weg van zo’n in die dagen in zwang rakende ecologische tuin, waarin elke menselijke ingreep als een misdaad tegen de natuur werd beschouwd.

Verhulst krijgt 36 euro, één euro voor elk woord, een beker en de eer natuurlijk.

En jij? Welke zin uit een boek, film of lied is jou bijgebleven? Inspireer me en deel het via de comments hieronder.

Meer lezen (klik op tekst):

• Het juryverslag van de Tzum-prijs en de winnende zin uit Kaddisj voor een kut 
• Kritisch artikel uit het NRC over het boek van Kaddisj voor een kut
• Overzicht Bol.com van een groot aantal prijswinnende boeken over de jaren heen (en direct de bestelknop)
• Overzicht van de belangrijkste Nederlandse en Vlaamse literaire prijzen voor 15+ en volwassenen, incl. winnaars vanaf 2000 en een juryrapport
• ‘Frankly’ fragment uit de film Gone with the Wind
• Casablanca fragment ´We Always have Paris’
• Casablanca fragment ‘Louis..’
• Godfather fragment
• American Book Reviews lijst van beste openingszinnen